Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ma już 72 lata! To dokument stworzony po traumie II Wojny Światowej. Deklaracja zawiera fundamentalne zasady dla wolnych i demokratycznych społeczeństw. Jest też najczęściej tłumaczonym tekstem na Świecie, dzięki czemu trafiła do Księgi Rekordów Guinnessa.
Deklaracja zawiera rzeczy z pozoru oczywiste. Człowiek ma np. prawo do wolności, nie można go torturować, a w razie oskarżenia ma prawo do sprawiedliwego sądu. Deklaracja mówi o swobodzie przemieszczania się i o równości wszystkich wobec prawa. Zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, każdy ma też prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem. Oczywiste?
Niestety nie dla każdego jest oczywiste, że Prawem Człowieka jest także prawo do informacji. Zapisano je w Artykule 19 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka:
“Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice”.
Może kogoś to zaskoczy, ale nie jest ono mniej ważne od pozostałych. To prawo, które dosłownie chroni nasze pozostałe prawa. Zastanówmy się, jak ktokolwiek może uczestniczyć we współrządzeniu krajem, bez zabezpieczenia prawa do wyrażania opinii? Jakże można wyrażać wartościową opinię, bez znajomości faktów i rzetelnych danych? Jakże można zapobiegać skrytemu łamaniu praw, bez zdobywania i rozpowszechniania informacji o nieprawidłowościach? Jak można wyciągać konsekwencje za błędnie podjęte decyzje, bez informacji kto, kiedy i w jaki sposób je podjął? Prawo do informacji, to prawo chroniące przestrzeganie zasad i prawa. Jest niezwykle ważne, bez niego przestrzeganie innych praw może szybko stać się iluzją.
Rzetelna ocena rządzących, dokonanie wyboru przy pomocy kart do głosowania, ma prawdziwy sens tylko wtedy, gdy mamy dostęp także do informacji.
Prawo do informacji jest w Polsce mocno osadzone w Konstytucji i potwierdzone ustawą o dostępie do informacji publicznej z 2001 roku. Moim zdaniem to bardzo dobra ustawa, spełniająca standardy najbardziej transparentnych, demokratycznych społeczeństw. Niestety, pomimo blisko 20 lat jeszcze się dobrze nie przyjęła na polskim gruncie. Organizacje Strażnicze mają ręce pełne roboty. Władze na każdym szczeblu często utrudniają dostęp do informacji. Praktycznie każda gmina przechodzi etap, na którym radni dowiadują się z wielkim zaskoczeniem, że ich obrady (nawet komisje!) są jawne, a co gorsza, obywatele mogą je nagrywać. Dochodzi nawet do bezpośredniego utrudniania dostępu. Taką przygodę ja miałem kiedyś w Krośnie, a niedawno przeszedł to Pan Mateusz z pobliskiej gm. Dukla. Mieliśmy obaj więcej szczęścia niż Pan Jan Mordań z Bielska Podlaskiego, który za korzystanie ze swoich praw został postawiony przed Sądem (na szczęście uniewinniony!).
Wiele osób nadal nie ma świadomości wagi prawa do informacji, czasem zdumiewa mnie lekceważenie prawa do informacji nawet ze strony mediaworkerów (których trudno nazwać dziennikarzami), a także prokuratorów czy sędziów. “Przecież nic się nie stało. Tylko odmówiono informacji. Nikt nikogo nie zabił, ani nie okradł, to w sumie o co chodzi”.
Tymczasem prawidłowe funkcjonowanie prawa do informacji chroni nas, obywateli, przed łamaniem innych praw. Sprzyja też oszczędności wydatków publicznych, urzędnicy wiedząc, że każda faktura może być sprawdzona i upubliczniona, będą dbali o racjonalne wydawanie środków. Mądra władza nawet powinna się cieszyć, z działania organizacji strażniczych, bo to dodatkowe zabezpieczenie przed nadużyciami lub niegospodarnością pracowników i funkcjonariuszy “niższego szczebla”.
Działalność na rzecz Praw Człowieka, w tym działalność strażniczą na lokalnym polu prowadzi Fundacja Pasjonauci, w tym wydając “KrosnoSferę”. Współpracujemy z Ogólnopolską Siecią Obywatelską Watchdog, która wspiera obywateli upominających się o prawo do informacji.
Istnienie organizacji strażniczych i niezależnych obywatelskich mediów jest cenną wartością w demokratycznym społeczeństwie. Temu służy także nasza działalność i powszechnie dostępny, bezpłatny dwutygodnik. Zdobywanie i rozpowszechnianie informacji publicznej to nasza misja. Pomóż nam ją realizować, wspierając KrosnoSferę.
Piotr Dymiński
Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj naszą misję!
Fundacja Pasjonauci
Santander Bank Polska 05 1090 2590 0000 0001 3762 3216
