10 miesięcy temu Rada Miasta Krosna postanowiła, że konieczne są zmiany w regulaminie? Budżetu Obywatelskiego. Od tamtej pory niewiele zrobiła w tej sprawie. Tematem zajmowali się urzędnicy, którzy są niechętni zmianom, a równocześnie, z konsultacji projektu regulaminu wyłączono BIS, czyli jednostkę powołaną do … konsultacji społecznych.
W tym roku nie ma co się spodziewać wyraźnych zmian i poprawy regulaminu Budżetu Obywatelskiego w Krośnie. Przez niemal rok nie podjęto tematu, nie przeprowadzono konsultacji społecznych, chociaż to był idealny temat dla nowo powołanego Biura Innowacji Społecznych.
W 2024 roku, Fundacja Pasjonauci złożyła wniosek o wprowadzenie zmian w regulaminie budżetu obywatelskiego Krosna: propozycje zmian w budżecie obywatelskim
Rada Miasta Krosna uznała wniosek za zasadny ale wygląda na to, że urzędnicy mają opór przed wprowadzaniem większych zmian.
W spotkaniach konsultacyjnych, które odbyły się w marcu i kwietniu, uczestniczyli między innymi przedstawiciele Fundacji Pasjonauci. Niestety tematem nie zajmowało się Biuro Innowacji Społecznych, powołane do prowadzenia konsultacji, a wydział kierowany przez Skarbnika, który nie jest zainteresowany dużymi zmianami.
Sprawę komentuje Piotr dymiński, prezes Fundacji Pasjonauci:
–Wnioskujemy o dalsze prace nad budżetem obywatelskim. Doświadczenia miast, których budżety obywatelskie uważane są za wzorcowe, np. Dąbrowy Górniczej czy Gdyni pokazują, że tam regulamin ulegał zmianom i poprawkom praktycznie co roku. Ważne jest obserwowanie co się dzieje i wprowadzanie poprawek. Budżet obywatelski to wspaniałe narzędzie do rozwijania partycypacji i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, dlatego trzeba dbać, by działał według uczciwych i transparentnych zasad.
Wymieniamy najważniejsze punkty sporne, które naszym zdaniem powinny zostać rozwiązane jeszcze w tym roku, a są główną osią sporu, w tym między Fundacją Pasjonauci, która wnioskowała o podjęcie prac nad regulaminem i wprowadzenie dużych zmian, a Skarbnikiem Miasta, Marcinem Połomskim, który chce by zmiany były jak najmniejsze.
“Promocja przez szkoły”
Obecnie budżet obywatelski wykorzystywany jest do zasilania budżetów jednostek takich jak szkoły lub jednostek pomocniczych samorządu (Dzielnice i Osiedla).
Zdaniem Skarbnika, nie można zakazać szkołom promocji konkretnych projektów, Skarbnik uważa, że to dobrze, że dzięki budżetowi obywatelskiemu możliwe jest uzupełnienie środków na potrzeby szkół lub dzielnic. Skarbnik podkreśla, że nie ma podstawy prawnej do przekazania szkołom promocji projektów.
Zdaniem fundacji Pasjonauci, organy władzy publicznej, takie jak dyrekcja szkoły, nie powinny brać udziału w promocji konkretnych projektów. Naszym zdaniem wynika to z faktu, że zgodnie z ustawą, w budżecie obywatelskim projekty zgłaszają mieszkańcy i mieszkańcy podejmują decyzję. Art. 32 Konstytucji RP gwarantuje obywatelom równość wobec prawa. Organ władzy publicznej, jakim jest dyrekcja szkoły, nie ma podstawy prawnej do promocji konkretnego projektu, a użycie zasobów publicznych, np. zasobów szkoły do promocji projektu, narusza równość obywateli wobec prawa. Powoduje to, że projekt zgłoszony przez obywatela, otrzymuje nieuzasadnione wsparcie publiczne. Co więcej, organ władzy publicznej, jakim jest dyrekcja szkoły, nie posiada uprawnień, by angażować zasoby publiczne w promocję projektu zgłoszonego przez mieszkańca. – Zdaniem Fundacji Pasjonauci, użycie zasobów publicznych, tak, jak robią to niektóre szkoły w budżecie obywatelskim, jest działaniem bez podstaw prawnych – stwierdza Piotr Dymiński. Propozycja Fundacji Pasjonauci sprowadza się więc do tego, by przypomnieć szkołom i radom dzielnic, że nie mają uprawnień do wykorzystywania zasobów do wsparcia wybranych projektów. Fundacja postuluje by w przypadku stwierdzenia takiego wsparcia zasobami publicznymi, Rada Budżetu Obywatelskiego miała możliwość i uprawnienie do zdyskwalifikowania projektu, jako promowanego z naruszeniem prawa.
Fundacja zwraca też uwagę, że skarbnik wykorzystuje budżet obywatelski do nieformalnego odrzucania słusznych wniosków samorządów Dzielnic i Osiedli oraz jednostek takich jak szkoły, którym odpowiada, żeby “zgłosiły sobie pomysł do budżetu obywatelskiego”. Fundacja Pasjonauci sprzeciwia się takim nieformalnym sposobom unikania realizacji obowiązków gminy.
Sztywny zapis o “0,5%”
Zgodne z ustawą o samorządzie gminnym, środki przeznaczone na budżet obywatelski to “co najmniej 0,5%” budżetu Miasta (według stanu z roku poprzedzającego). obecnie regulamin Budżetu obywatelskiego w Krośnie przewiduje, że na ten cel przeznaczane będzie 0,5% budżetu Miasta.
Zdaniem Fundacji Pasjonauci, to błąd, poniewaz tak sztywny zapis nie daje podstawy prawnej do zwiększenia budżetu obywatelskiego powyżej tego progu, podczas gdy ustawa na to pozwala. Fundacja postuluje by nie zamykać możliwości przyznania kwoty wyższej niż 0,5% budżetu.
Skarbnik uważa, że zapis, że na budżet obywatelski przeznacza się 0,5% budżetu gminy, nie oznacza ograniczenia, że nie można ustalić więcej. Skarbnik przy tym sprzeciwia się umieszczenia zapisu zgodnego z ustawą, o określeniu kwoty jako “co najmniej”, twierdzać, że taki zapis “utrudni ustalenie kwoty”.
Fundacja Pasjonauci nie zgadza się z tym stanowiskiem. – Twierdzimy, że skoro możliwe jest wyliczenie kwoty 0,5%, to możliwe jest przy podejmowaniu uchwały na dany rok poinformowanie radnych, że zgodnie z ustawą nie mogą przeznaczyć kwoty mniejszej niż wyliczona, ale moga większą. Reszta, zgodnie z ustawą, jest wola Rady Miasta. Uważam, że opór Skarbnika i chęć zamknięcia budżetu obywatelskiego do 0,5%, to działanie mające na celu ograniczenie Rady Miasta, by nie zwiększała kwoty, o której zadecydują mieszkańcy, a nie Skarbnik. Urzędnik obawia się decyzji podejmowanych przez Radę Miasta i mieszkańców, woli sam być dysponentem środków – komentuje Piotr Dymiński.
“Racjonalność projektów“
Podobnie jak powyżej, rzecz ma się z “racjonalnością projektów”. Zgodnie z ustawą o przeznaczeniu środków z budżetu obywatelskiego decydują mieszkańcy. Wydatki muszą być zgodne z zadaniami gminy, bo budżet obywatelski to po prostu część budżetu gminy, tyle, że mieszkańcy decydują bezpośrednio, a nie przez Radnych i urzędników. O przeznaczeniu 99,95% budżetu gminy decyduje Rada Miasta Krosna, a wykonaniem zajmują się urzędnicy. O przeznaczeniu co najmniej 0,5% wydatków decydują bezpośrednio mieszkańcy, a wykonują urzędnicy.
Obecne zapisy regulaminu budżetu obywatelskiego przewidują odrzucenie projektu ze względu na niejasne kryterium “racjonalności” wydatku. Kryterium jest niezdefiniowane i uznaniowe. Tym samym, wbrew ustawie, skarbnik zachowuje decyzyjność poprzez możliwość uznania pomysłu mieszkańca za “nieracjonalny”.
Kategorie dzielnicowe i ogólnomiejskie
Skarbnik Marcin Połomski sprzeciwia się wprowadzeniu zapisów, w wyniku których możliwe byłoby przekwalifikowanie projektu zgłoszonego jako “dzielnicowy” na “ogólnomiejski” lub z “ogólnomiejskiego” na “dzielnicowy”. Skarbnik twierdzi, że byłaby to “nieuprawniona ingerencja w projekt mieszkańca”. Fundacja Pasjonauci nie zgadza się z taką interpretacją. Kwalifikacja projektu do określonej kategori nie jest elementem samego projektu, chodzi wyłącznie w jakiej kategorii projekt będzie poddany głosowaniu, co nie wpływa na jego treść.
fundacja proponuje też, by autor projektu nie musiał wskazywać kategorii “ogólnomiejskiej” lub “dzielnicowej”, kwalifikacja projektu do określonej kategorii mogłaby być decyzja Rady Budżetu Obywatelskiego. Zdaniem Fundacji obecnie problemem jest wprowadzanie pod głosowanie w kategorii dzielnicowej projektów, które są faktycznie ogólnomiejskie, a także w kategorii “ogólnomiejskiej” głosowanie nad projektami służącymi konkretnej dzielnicy/osiedlu. Przykładów jest, aż nadto, a obecny regulamin nie pozwala na zmiany kategorii. Skarbnik chce, by regulamin nadal nie pozwalał na naprawienie tej nieprawidłowości, co uzasadnia, że byłaby to “ingerencja w decyzję mieszkańca”. Wygląda to mało wiarygodnie, przy równoczesnym stanowisku Pana Skarbnika, aby mógł on całkowicie wyeliminować projekt wedle subiektywnej oceny jego “racjonalności”.
– Coś co nie ingeruje w sedno pomysłu mieszkańca, Pan Skarbnik uważa za niedopuszczalne, ale całkowite odrzucenie pomysłu mieszkańca w oparciu o ocenę dokonana przez urzednika, nie jest uważane za “ingerencję” – komentuje Piotr Dymiński.
Kategorie kwotowe
W toku konsultacji prowadzonych nad regulaminem budżetu obywatelskiego, Fundacja Pasjonauci przyjmuje stanowisko o podziale projektów na “duże” i “małe”, czyli wprowadzenie kategorii kwotowych, zamiast podziału na kategorie obejmujące całość miasta lub jego części. Urzędnicy, w oparciu o interpretacje radcy UM, Dariusza Pniaka, stoją na stanowisku, że podział na projekty “ogólnomiejskie” i “dzielnicowe” jest obowiązkowy. Fundacja Pasjonauci przypomina brzmienie ustawy o samorządzie gminnym, art. 5a ust. 6, który reguluje te kwestie: “Środki wydatkowane w ramach budżetu obywatelskiego mogą być dzielone na pule obejmujące całość gminy i jej części lub kategorie kwotowe projektów dotyczące całości obszaru gminy lub jej części”.
–Naszym zdaniem takie brzmienie przepisu pozwala podzielić projekty na “duże” i małe” bez wskazywania czy są dzielnicowe czy miejskie. Mieszkańcy mogliby mieć możliwość oddania głosów osobno, w kategoriach projektów “dużych, małych” a nawet “mikroinicjatywach”. Praktyka pokazuje, że to, czy projekt jest “dzielnicowy” czy “miejski”, jest trudne do rozstrzygnięcia, tym bardziej, że każdy projekt musi gwarantować ogólnodostępność – twierdzi Piotr Dymiński – Uważam, że rozwiązanie proponowane przez nas jest bardzo klarowne i pozwala rozwiązać wiele obecnych bolączek budżetu obywatelskiego w Krośnie. Przeszkodą wydaje się być tylko opinia radcy Dariusza Pniaka odnośnie interpretacji przytoczonego art. 5a ust. 6 ustawy o samorządzie gminnym.
Kategorie tematyczne/celowe
Część uczestników konsultacji chce tworzenia kategorii “celowych”, np. “na organizację imprez”. Także w obecnym regulaminie istnieje podział projektów “inwestycyjne” i “miękkie”. Skarbnik Połomski i radca Pniak nie widzą przeszkód by tworzyć takie kategorie. Przeszkody widzi Fundacja Pasjonauci.
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, w ramach budżetu obywatelskiego, o przeznaczeniu nie mniej niż 0,5% budżetu Miasta decydują mieszkańcy. Podstawowe zasady reguluje Art. 5a ustawy o samorządzie gminnym. Nie daje on uprawnień do tworzenia kategorii tematycznych. Przeciwnie, zawiera on jasną regulację: “mieszkańcy w bezpośrednim głosowaniu decydują corocznie o części wydatków budżetu gminy”.
– Mieszkańcy decydują, jest w tym kontekście bardzo ważne. Stworzenie kategorii tematycznej oznacza ograniczenie decyzji mieszkańców, na zasadzie: “możecie decydować, ale musicie wybrać coś, co będzie z betonu i stali, albo z różowego polimeru”. Ustawa na to nie pozwala. Decydują mieszkańcy, a nie “decydują mieszkańcy spośród zakresów zadań ustalonych przez Skarbnika lub Radę Gminy” – podkreśla Piotr Dymiński.
Zwolennicy kategorii tematycznych podkreślają, że występują one w niektórych innych miastach. – “…a w innych miastach mają”, jest argumentacją podobną do “szwagier zawsze jeździ na czerwonym” – komentuje Piotr Dymiński – Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach przepisów prawa, a nie na podstawie tego, że “ktoś inny też tak zrobił”.
“No ale inne miasta mają!”
Zatem, dlaczego inne miasta mają “pule tematyczne”? A dlaczego Krosno miało ograniczenie, ze “tylko zadania inwestycyjne”? To proste: nadzór tego nie zauważył, a nikt nie zgłosił. Ale uwaga, są też inne możliwości!
–Sekret może tkwić w kwestii “0,5%” wydatków na budżet obywatelski. –wyjaśnia Piotr Dymiński – Ustawa precyzuje, że mieszkańcy decydują o “co najmniej 0,5% wydatków gminy”, zatem to jest próg nie do naruszenia na poziomie regulaminu i dotyczy całości wydatków gminy, więc nie można tworzyć ograniczeń tematycznych. zadanie musi mieścić się w kompetencjach gminy, ale inne ograniczenia są niedopuszczalne.
–Dle uwaga! – dodaje Piotr Dymiński – Nic nie stoi na przeszkodzie, aby gmina konsultowała w sposób tożsamy do konsultacji w ramach budżetu obywatelskiego inne wydatki. Zatem możliwe jest prowadzenie konsultacji społecznych poprzez równoległe tworzenie np. “szkolnych budżetów obywatelskich”, albo “budżetu zieleni”, albo “budżetu kultury obywatelskiej”. Gmina ma obowiązek przeznaczania środków na szkoły, zieleń, kulturę, adaptację do zmian klimatu i wiele, wiele innych zadań i w każdym z tych zadań może konsultować się z mieszkańcami. konsultacje w tych sprawach można prowadzić równolegle z budżetem obywatelskim, przy pomocy takich samych narzędzi. Zatem jak Pan Skarbnik chce, by szkoły lub Dzielnice “coś sobie wpisały do budżetu obywatelskiego”, to stosowne jest przekazanie na to środków innych, niż ustawowo zagwarantowane 0,5% – podkreśla Piotr Dymiński, zaznaczając, że opór Skarbnika przed poddawaniem konsultacjom większych kwot, jest sprzeczny z pomysłami tworzenia kategorii tematycznych. samo ograniczanie tematów, które mogą zgłaszać mieszkańcy jest sprzeczne z zapewnieniami Skarbnika, że “nie chce ingerować w pomysły mieszkańców”.
Dobra zmiana
Jedną ze zmian, które mają zostać wprowadzone do Regulaminu ma być konieczność potwierdzenia oddanego głosu poprzez wpisanie kodu, otrzymanego na numer telefonu przez SMS. Uważamy, że to dobre rozwiązanie i mamy nadzieję, że uniemożliwi nadużycia, do jakich doszło w poprzedniej edycji Budżetu Obywatelskiego. Pisaliśmy o tym >>> tutaj <<<.
Oczywiście do oddania głosu nie będzie wymagane posiadanie telefonu komórkowego. Głosujący nie posiadający własnego numeru, będzie mógł podać numer innej osoby i wpisać do systemu otrzymany na niego kod. W przypadku niepokojąco dużej liczby głosów weryfikowanych tym samym numerem telefonu, nie będzie problemu ze sprawdzeniem tego. Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której osoba posiadająca dostęp do danych dużej grupy mieszkańców, będzie mogła zagłosować za te osoby.
Decyzje już wkrótce.
Rada Miasta Krosna będzie obradować nad nowym regulaminem budżetu obywatelskiego prawdopodobne już w kwietniu 2025 roku.