Europejski Dzień wsparcia dla Ofiar Przestępstw z Nienawiści

Wczoraj obchodziliśmy Europejski Dzień wsparcia dla Ofiar Przestępstw z Nienawiści, zainicjowany przez Radę Europy. Data tego święta, 22 lipca nie jest przypadkowa. To tego dnia, w 2011r. miał miejsce atak terrorystyczny w Oslo i masakra na wyspie Utøya. Anders Breivik, zwolennik skrajnie prawicowej Partii Postępu zamordował 69 osób, które „zawiniły” mu tym, że należały do młodzieżowej organizacji Norweskiej Partii Pracy. Również 22 lipca, 69 lat wcześniej, w 1942r miały miejsce wydarzenia, do których motorem była nienawiść, tym razem na tle narodowościowym i religijnym. W ten dzień rozpoczęła się likwidacja warszawskiego getta.

Czym właściwie są przestępstwa z nienawiści?

Są to czyny zabronione, kierowane przeciwko osobom należącym do różnych grup społecznych, w tym grup etnicznych i rasowych, wyznaniowych, orientacji seksualnej, płci i tożsamości płciowej. Taka wrogość może przybierać różne formy – od obrażania po przemoc fizyczną. Dyskryminacja może obejmować odmowę sprzedaży produktów czy odmowę zatrudnienia ze względu na np. płeć. Przedstawiciele danej grupy społecznej mogą się też spotkać z mikroagresją, czyli bardziej subtelnymi, często nieświadomymi formami przemocy tj. uszczypliwe komentarze. 

Człowiek człowiekowi wilkiem

Przestępstwa z nienawiści są motywowane uprzedzeniami wobec danej grupy, rasizmem, ksenofobią, seksizmem, nietolerancją religijną czy homofobią. Uprzedzenia te mają swoje źródło często w niskim poczuciu własnej wartości – osoby, które czują się niepewne, poprzez dyskryminację podbijają własną samoocenę. Źródłem może być również skłonność do upraszczania świata – opieranie się na stereotypach i generalizowanie osób z danej grupy, podział na „swoi” i „obcy” jest swoistym skrótem myślowym. Oliwy do ognia dolewa psychologia stada – poczucie przynależności jest dla ludzi bardzo ważne, dlatego aby przypodobać się grupie możemy naśladować negatywne zachowania „naszych”. Na tym wszystkim korzystają niemoralni rządzący w imię starej jak świat zasady „dziel i rządź” – za pośrednictwem mediów dążą do polaryzacji społeczeństwa i napuszczają jedną grupę na drugą. Kiedy lud walczy między sobą, to nie dostrzega buta nad sobą.

Efekty nienawiści

Ofiary przemocy z nienawiści często zostają odizolowane od społeczeństwa – wskutek wykluczenia mogą powstawać „strefy no-go”, gdzie następuje koncentracja ubóstwa i przestępczości. Brak dostępu do usług i marginalizacja tylko nasilają nienawiść. Taki efekt kuli śnieżnej – nienawiść rodzi nienawiść. Kolejnym aspektem problemu jest stygmatyzacja, czyli przyjmowanie przez ofiary nadawanych im cech i działanie zgodnie z przypisanymi im etykietami. Przykładowo kobieta, która jest aktywna zawodowo i zajmuje wysokie stanowisko w firmie, może być stygmatyzowana i piętnowana przez społeczeństwo ze względu na swoją płeć. Może ona być postrzegana jako „zbyt ambitna” lub „zbyt agresywna” i spotykać się z krytyką ze strony współpracowników, przełożonych czy rodziny. Kobieta taka może być również dyskryminowana w procesie rekrutacji, awansu czy wynagrodzenia ze względu na swoją płeć. Stygmatyzacja ta może prowadzić do poczucia osamotnienia, braku wsparcia i trudności w rozwijaniu kariery zawodowej. Może również wpływać negatywnie na samopoczucie i poczucie własnej wartości kobiety.

Garść statystyk

Na przestrzeni lat 2010-2020 w Polsce możemy zaobserwować spadek liczby skazanych za przestępstwa popełniane z nienawiści. Poniżej dane z Ministerstwa sprawiedliwości dt. Osób dorosłych skazanych prawomocnym wyrokiem.

Weronika Cierniak